Amerika Vergi Sistemi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Devlet yönetimi ve anlayışı her zaman farklı şekilde yorumlanmış ve uygulamaya konulmuştur. Devletler önceleri kaba kuvveti ya da para gücünü elinde bulunduran tarafından yönetilirken Fransız Devrimi ile birlikte derebeylik, imparatorluk ya krallık olarak bilinen merkeziyetçi yönetim anlayışı değişmiş sonraları da bu düşünce tarzı tüm dünyada yayılmıştır. Aslında devlet üzerine düşünceler olarak bilinen ilk eser Platon’a aittir. Eserinde ideal devleti anlatan Platon’dan sonra da devlet ve işleyişi üzerine eserler yazılmış ve devlet yönetiminde farklı yöntemler uygulanmıştır. Devletler vatandaşlarına hizmet açısından da farklı politikalar izlemiştir. Bu hizmetler ise genellikle vatandaştan toplanan vergi ile yapılmaktadır. Ancak bu vergiler daha öncelerinde hizmet vermek yerine güçlü olan devletin altında yer alan güçsüz devletlerin koruma amaçlı ödedikleri bedeldi.
Merkeziyetçi yönetimler yıkılıp yerlerine modern devletler kurulunca bu devletler vergileri halktan alıp karşılığında ise halka sağlık ve eğitim gibi hizmetleri sunmuşlardır. Günümüz Avrupası’ndan çok daha önce demokrasiye geçen Amerika Birleşik Devletleri ise yönetimsel olarak da Avrupa ülkelerinden farklı olduğu için alınan bu vergiler ve karşılığında verilen hizmetler de farklıdır. Birçok Avrupa ülkesinde ve Türkiye’de vergiler Amerika’ya göre oldukça yüksektir. Bunun karşılığında sağlık ve eğitim gibi hizmetlere hizmet sırasında ödeme yapılmamaktadır. Bu ülkeler ekonomide sosyal devlet anlayışını benimsediklerinden dolayı vatandaşlarına bu hizmetleri sağlayabilmektedirler.
Amerika Birleşik Devletleri ise öncelikle elli iki farklı eyalet yani devletten oluştuğu için ve sonrasında da özel sermaye ve serbest piyasa ekonomisini benimsediği için eğitim ve sağlık hizmetleri genellikle ücretlidir. Temelde bu ücret zaten yüksek vergi ödenen ülkeler ile kıyaslandığında aşağı yukarı aynı kapıya çıkacaktır. Bu tarz hizmetlere çok girmeden özetleyecek olursak Amerika’da vatandaştan alınan vergiler Avrupa’ya göre oldukça azdır ve karşılığında vatandaşa hizmetlerle ilgili birçok seçenek sunulmaktadır. Özel okullar ve hastaneler olduğu kadar ki sağlık sistemi genellikle sigortalar ile ilgilidir, ücretsiz okul ve sağlık birimleri de bulunmaktadır.
Eyaletlere Göre Değişen Vergi Sistemi
Amerika’da vergiler eyaletlerin sistemlerine göre değişiklik göstermektedir. Eyaletlerin aldığı vergilerin dışında bir de federal hükumet tarafından toplanan vergiler bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki genel kanuna göre Amerika’da yaşayan, çalışan veya Amerika’da yatırımı bulunan Amerikan vatandaşları veya yabancılar federal, eyalet ve yerel vergi sistemine dâhil ve vergi ödemekle yükümlüdürler.
Amerika’da alınan en temel vergi ise içinde gelir vergisi, toprak vergisi, hediye vergisi, iş vergisi ve tüketim vergilerini barındıran İç Gelir Kanunu’nu dâhilinde alınan vergilerdir. Amerika Birleşik Devletleri’nde katma değer vergisi alınmamasına karşın her eyaletin belirlemiş olduğu oranlarda alınan ve bazı eyaletlerde alınmayan satış vergisi bulunmaktadır. Federal vergiler Hazine Bakanlığı’nın bir servisi olan IRS (İç Gelir Servisi) tarafından düzenlenmekte ve bunlara daha önce de bahsettiğimiz gibi eyalet ve belediye vergileri de alınabilmektedir.
Gelir Vergisi
Amerika’daki vergi çeşitleri ise daha önce de belirttiğimiz gibi birkaç farklı şekildedir. Bunlardan en temeli ise gelir vergisidir. Amerika’da gelir vergisi alınması için düzenli olarak çalışan kişinin vergi yılının sona ermesinden önce 1050NO adlı formu doldurup gelir vergisi başvurusunda bulunması gerekmektedir. Gelir vergisi ödenirken Amerika kalıcı ikametin olup olmaması çok önemlidir. Amerika’da kalıcı ikamete sahip kişiler tüm kazançları üzerinden gelir vergisi mükellefiyken kalıcı ikamete sahip olmayanlar ise yalnızca Amerika’daki kazançları üzerinden vergi ödemekle yükümlüdürler.
Amerika’daki gelir vergisi eşiği yani vergi muafiyet sınırı iki bin dokuz yüz dolardır. Bu miktarın altında gelir elde edenlerden alınan vergiler kişiye iade edilmektedir. Çiftler ve bireyler ise ödedikleri vergiler için indirim talebinde bulunabilirler. Bunların yanında öğrenciler almış oldukları burslar ve ödemiş oldukları eğitim harçları vergiye tabi değildir ancak doğal olarak yaşam giderlerinden yaklaşık %14 oranında federal vergi alınmaktadır. Öğrencilerin yaşam giderleri aynı zamanda eyalet vergilerine de tabidir. Amerika’da ikameti bulunmayan yabancılar ise Amerika’da elde ettikleri her gelir üzerinden vergi ödemekle birlikte bu oran da genellikle %30’dur. Bu vergi bazen yapılan anlaşmalar ile azaltılabilmektedir. Yabancıların korunması amacıyla Amerika ile pek çok ülke arasında vergi anlaşmaları imzalanmıştır.
Satış Vergisi
Amerika’da alınan bir diğer vergi ise Türkiye’deki KDV ile benzerlik kurabileceğimiz satış vergisidir. Amerika’da satışı yapılan tüm ürünlerin fiyatları vergi dâhil edilmemiş fiyatlardır. Satış vergisi ödeme sırasında tutara dâhil edilmektedir. Bu verginin oranı da yine eyaletten eyalete değişiklik göstermektedir. Ancak Delaware, Alaska, Oregon, New Hampshire ve Montana eyaletlerinde ürünlerden satış vergisi alınmamaktadır. Satış vergisi alan eyaletlerde ise satış vergisi oranı %4 ile %10 arasında değişmektedir. Bu yüzden Amerika’da alışveriş yapılırken ödenecek tutar, etiket fiyatına vergi dâhil edilerek hesaplanmalıdır.
Sosyal güvenlik ve sağlık harcamaları için ise Amerika’da Sosyal Güvenlik Vergisi alınmaktadır. Bu vergi İleri Yaş ve Bedensel Engel Sigortası’nı ve altmış beş yaş üstündeki kişiler için Medicare yani sağlık sigortasını içermektedir. Bu vergi türü Sosyal Güvenlik İdaresi tarafından denetlenmekte ve yürütülmesi yapılmaktadır. Alınan vergi, emeklilik, bedensel özür veya ölüm neticesinde yaşanan gelir kaybının telafisi amacıyla toplanmaktadır.
Amerika’da eyalet ve yerel yönetimlerce de vergi alındığından bahsetmiştik. Bu vergilerin eyaletlere göre ve belediyelere göre değişiklik gösterdiğinden de bahsetmiştik. Örneğin New York eyaletinde oldukça yüklü alınan bu vergiler Nevada eyaletinde neredeyse hiç yoktur. Yerel yönetimlerce alınan vergilere örnek olarak araç sahiplerinden alınan vergiler örnek gösterilebilir. Bu vergi tıpkı Türkiye’de araç sahiplerinden alınan Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) gibidir. Ancak bu vergiyi federal yönetim yerine yerel yönetim toplamaktadır. Ayrıca bu verginin tutarı da oldukça düşüktür.
Vergi Kurumları
Amerika’da alınan vergilerin toplanması farklı kurumlar için farklı daireler tarafından yürütülmektedir. Bu kurumlar daha önce bahsetmiş olduğumuz IRS’nin alt kuruluşlarıdır ve farklı alanlardaki vergileri denetleyen dört adet daireden oluşmaktadırlar. Bunlardan ilki Ücret ve Yatırım Gelirleri Dairesi’dir. Bu daire vergi mükelleflerinin vergi kanunlarını anlamalarına ve yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmelerine yardımcı olmak amacıyla kurulmuştur.
İkinci bir daire ise Büyük ve Orta Ölçekli İşletmeler Dairesi’dir ve geliri birkaç milyondan fazla olan şirket ve ortaklıklara hizmet vermektedir. Üçüncü daire ise küçük işletme ve serbest çalışan vergi mükelleflerine vergi yükümlülükleri ile ilgili eğitim ve hizmet veren Küçük İşletmeler ve Serbest Çalışanlar Dairesi’dir. Son daire ise çalışanların emeklilik planlarına, vergiden muaf tutulan organizasyonlara ve kamu kuruluşlarına hizmet veren Vergiden Muaf Kuruluşlar ve Kamu Kuruluşları Dairesi’dir.
Amerika’da vergi denetimi ise oldukça önemli bir konudur ve vergi kaçırma tespiti oldukça ciddi cezalar ile sonuçlanabilmektedir. Bu denetimler ise IRS tarafından yapılmaktadır. Bu denetimler ise farklı şekilde yapılabilmektedir. IRS tarafından yetkilendirilen farklı kişiler ve kuruluşlar bulunmaktadır. Vergi denetçileri, gelir vergisi, istihdam vergisi ve tüketim vergisini denetlemekle görevli kişi veya kişilerdir. Gelir Ajanları ise şirketlerde inceleme yapmakta ve yüksek matrahların incelenmesinden sorumludurlar. Bunların haricinde ise Vergi Uyum Yetkilileri mükellefler ile işletmelere ait karmaşık vergi konularını incelemekte, Gelir Bürosu Denetçileri gelir beyanlarını inceler ve son olarak da Suç Soruşturma Birimi ise vergi kaçırma ve eksik beyan gibi suçları soruşturmaktadır.
Bu tarz konularda daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayıp yazılarımıza göz atabilirsiniz.
#İçGelirkanunu #Serbestçalışandairesi #IRS #1050NOformu #Vergisistemi #eyaletvergisi #Kamukruuluşlarıdairesi #gelirvergisi #federalvergi