Okul Öncesi Eğitim ve Amerika Perspektifi
Okul öncesi eğitim; erken çocukluk dönemi içerisinde, 3-6 yaş aralığında yer alan çocukların bilişsel, sosyal, duygusal, fiziksel ve sözel alanlardaki gelişimini desteklemek üzerine düzenlenip geliştirilen eğitim sistemidir. Birçok araştırmacı tarafından ortaya sunulmuş olan araştırmalara, kuramlara, verilere bakıldığında bir bireyin gelişmeye en açık olduğu dönem erken çocukluk dönemi olarak adlandırılan 0-6 yaş dönemidir.
Erken çocukluk döneminde çocuğa gerekli bilgiler aktarılmalı, sorumluluk bilinci ve gerekli beceriler kazandırılmalı, sosyal ortamlarda yetkinliği arttırılmalı ve çocuğu belli kalıplara sokmadan yetenekleri geliştirilmeye çalışılmalıdır. İleriki dönemlerinde çocuğun başarısı, iletişim becerileri, hayal gücü ve yaratıcılığı bu süreçte atılan temele bağlı olarak olumlu ya da olumsuz olarak şekillenir. Çocuğun yaş grubuna uygun olarak çeşitli alanlarda gelişmesine yönelik etkinlikler, uygulamalar yapılmalı; değerlendirmeler ile çocuğun gelişimi ve ilerlemesi gözlenmelidir.
Okul öncesi eğitimdeki temel amaçlar; çocuğun yaş düzeyine uygun şekilde gelişim göstermesini sağlamak ve desteklemek, ilkokul dönemine hazırlık yapmaktır. Ayrıca her çocuk için eşit eğitim olanakları yaratmak, çocuklara dillerini doğru ve güzel kullanmasını öğretmektir. Bu eğitim sisteminin temelleri okul öncesi dönemindeki çocukların akademik, sosyal ve duygusal, bilişsel, fiziksel olarak hayata hazırlanmalarını sağlama gerekliliğine dayanır. Verilen eğitimde en önemli nokta, belli yaş gruplarının benzer gelişim gösterdiği fakat her çocuğun farklı bir birey olduğu, kendine özgü özellikleri olduğunu unutmamaktır. Çocuklara bu düşünceyle yaklaşılmalı, çocuklar bireysel olarak değerlendirilmelidir.
Okul Öncesi Eğitim Kurumları
Amerika Birleşik Devletleri’nde çocuklara, kreş, anaokulu ve oyun okulu olarak nitelendirilmiş olan kurumlarda okul öncesi eğitimi verilir. Çocukların eğitim kariyerindeki ilk adımı olan bu eğitim basamağı Amerika için fazlasıyla önem arz eder. Buna bağlı olarak ABD’de çok sayıda okul öncesi eğitim merkezleri ve kurumları bulunur. Okul öncesi eğitim gerekliliklerini belirleyip standartlarını yükseltmek amacıyla çeşitli projeler düzenlenir, güncellemeler sağlanır. Bu kadar önem verilmesinin asıl sebebi, Amerika’nın genç neslin gelişimini ilerletme ve niteliklerini arttırma arzusudur.
Okul öncesi eğitim; ABD’de dört yaşındaki çocuklar için devlet tarafından kısmi ya da bütün olarak desteklenen, yerel kurum ve eyaletin belirlediği yasa ve yönlendirmeler doğrultusunda sürdürülen programlar olarak nitelendirilir. Yarı özel yarı devlet desteği içeren anaokulları 3-5 yaş aralığındaki çocuklara eğitim ve öğretim verir. Bu anaokulları da bulundukları eyaletin karar kıldığı eğitim içeriği doğrultusunda ilerler.
Amerika’da, okul öncesi eğitimin en önemli noktalarından biri olan çocukların bireysel farklılıkları fazlasıyla önemsenir. Eğitim verilirken hiçbir zaman çocuklara net ve katı koşullar sunulmaz. Eğitimin esneklik özelliğine paralel bir eğitim ortamı yaratılır. Oluşturulan öğrenme merkezleri içerisinden bir merkez belirlenir ve çocuklar farklı etkinlikler arasında kendi seçimlerini yaparlar. Bazıları boyama yaparken bazıları resim çizmeyi tercih edebilir. Bu noktada öğretmene düşen görev, öğrencinin tercih ettiği etkinliği sürdürmesine yardım etmek ve bu yönde olan gelişimine destek olmaktır.
Anaokulları, Amerika’da benimsenmiş olan “suçluluğu kanıtlana kadar herkes masumdur” anlayışını da barındırırlar. Okullarda bu anlayış gibi, adalet konusunda Amerika ile bütünleşmiş olan fikirlerin ışığında sorunlar çözülmeye çalışılır. Öğretmen yaşanılan problem ve anlaşmazlıklara direkt müdahalede bulunmaz. Bu sorunu nasıl çözebileceklerine dair öğrencileri yönlendirir. Buradaki amaç, öğrencilerin ortadaki sorunun ne olduğunu kavrayarak çözüm yolu bulmalarını sağlamaktır. Ezbere olarak dilenen özrün hiçbir anlamı yoktur. Çocuğun yapılan hatanın farkına varabilmesi, bu hatayı nasıl telafi edebileceğine dair çözüm yolları bulabilmesi, karşı tarafa kendini doğru ve açıklayıcı bir biçimde açıklayabilmesi sağlanmalıdır. Sosyal gelişim, dil gelişimi ve iletişim becerileri açısından önemsenen noktalardan birisidir.
Eğitimde Aile Faktörü
Okul öncesi eğitimde verilen eğitimin çocuğun diğer ortamlarında da desteklenerek sürdürülmesi, hedeflenen gelişme ve ilerleme adına dikkate alınması gerekir. Eğitimin farklı ortam ve zamanlarda da sürdürülebilmesi için öğretmen tarafından aile katılımı ve iş birliği sağlanmalıdır. Amerika’da da 1916 yılından itibaren resmi olarak iş birlikçi okul öncesi eğitim anlayışı sürdürülmektedir. Kurumların çoğunluğunda bu anlayış benimsenir. Kurum tarafından aileyi bilinçlendirmek adına eğitimler verilir. Öğretmen, çocuk ile ilgili yapılan gözlem ve değerlendirmelerin aktarılabilmesi için veli görüşmeleri gerçekleştirir. Ailenin çocuğun eğitimine verdiği önem ve gösterdiği özen ile birlikte verimli görüşmeler sağlanabilir. Aile, çocuk, öğretmen unsurları birbiriyle doğrudan bağlantılıdır; iki unsur arasında yaşanılan kopukluk diğerini de etkiler.
Özel Eğitim
Özel gereksinimi olan her birey de okul öncesi eğitim alma hakkına sahiptir. 1975 yılında özel gereksinimi olan bireyler için yürürlüğe girmiş olan “Engelliler Eğitim Kanunu” ile özel eğitimin içeriği ve alanı genişletilmiş, güncellenmiştir. Bu kanuna bağlı olarak kurumlarda özel eğitim sınıfları da yer almaya başlamış, verilen eğitim çok yönlü bir içeriğe sahip hale getirilmiştir. Yapılan düzenlemeler sonrasında; ileriki dönemlerde alınacak eğitimin önkoşulu olarak okul öncesi eğitim, özel gereksinimi olan bireylere de en kapsamlı ve en nitelikli bir şekilde verilmeye çalışılmıştır. Amerika’da özel eğitim hakkında daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayıp yazımızı okuyabilirsiniz.
ABD’de okul öncesi eğitim zorunlu değildir. Zorunlu eğitim 6 yaşında ilkokul eğitimiyle başlar. Bu nedenle okul öncesi kurumlar ve merkezler, bölgelerin mali koşullarına ve durumlarına göre kurulur. Fakat ilköğretim kurumlarının çoğunluğu da açtıkları sınıflarda 5 yaşındaki çocuklara 1 yıl süreyle okul öncesi eğitim sunmaktadır. Ek olarak kooperatif okulları, kilise ortaklı okullar, semt topluluk okulları, özel okullar ve Montessori okulları gibi farklı nitelikte okul öncesi eğitim kurumları vardır. Altı aydan üç yaşına kadar olan yaş grubundaki çocuklar için olan kurumlar da mevcuttur fakat bu sınıflarda verilen eğitimler okul öncesi eğitim kapsamına girmez, bu kurumlar oyun grubu ve gündüz bakım merkezi olarak varlığını sürdürür.
Okul öncesi eğitim kurumlarının kaynakları bölgelere göre değişiklik gösterir fakat yine de Amerika’da kurumlar birçok ülkeye kıyasla yüksek düzeyde kaynaklara sahiptir ve diğer ülkelere göre daha donanımlıdır. Okul öncesi eğitim programlarının çoğunluğu özel destekli kurumlar tarafından sürdürüldüğü için bu süreçteki eğitim daha pahalı bir süreçtir. Her bir eğitim sınıfında yaklaşık 15 öğrenci yer alır, diğer ülkelere göre öğretmen başına düşen öğrenci sayısı daha azdır. Bu da verilen eğitimin kalitesini arttırıcı bir unsurdur.
Eğitimde Fırsat Eşitliği Programı
Her bireyin eşit bir eğitim alma hakkı olduğunu savunan bir anlayışla Amerika Birleşik Devletleri’nde hükümet tarafından düşük gelire sahip olan ailelerin çocukları için 1965 yılında Head Start Eğitim Programı başlatılmıştır. Program ilk aşamada, okul öncesi eğitimin bir yaz okulu planlaması şeklinde verilmesi için tasarlanmıştır. Daha sonrasında 1981 yılında kapsamı genişletilip, 2000’li yılların başlarında da revize edilmiştir. 2005 yılı itibariyle bu programa 22 milyondan fazla öğrencinin katıldığı verilere geçmiştir. Program ailenin etkin katılımıyla sürdürülür ve aileye geniş kapsamlı hizmet sağlar. Gelir düzeyi düşük olan ailelerin çocuklarının bilişsel, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimlerinin gerektiği gibi ilerlemeyeceğini savunan yaklaşımla kurulan bu programın amacı, bu çocuklara fırsatlar sağlayarak sahip oldukları dezavantajların giderilmesidir.
Programın dört ana alanı; aile katılımı, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetlerdir. Eğitim konusunda çocukların yaş gruplarına uygun düzeyde, gelişimlerinin desteklenmesi ve becerilerin kazandırılması amaçlanır. Zorunlu sağlık programları oluşturularak çocukların ruhsal, bedensel sağlıkları kontrol altına alınır ve beslenme alışkanlıklarıyla ilgilenilir. Okul öncesi eğitimdeki en önemli unsurlardan biri olan aile ile iş birliği sağlanır. Çocukların özellikle o yaş gruplarında anne ve babayı rol model aldıkları göz önüne alınarak bu programda ebeveynler ücretli yardımcı ya da ücretli öğretmen olarak çalışabilirler. Maddi durumu iyi olmayan bu ailelere ihtiyaç duydukları yardımı sağlamak adına sosyal hizmetler alanı da programda yer alır.
Son olarak;
Amerika’da başlatılmış ve daha sonrasında birçok ülkeye de öncü olmuş olan bu programı da göz önünde bulundurarak ABD’nin okul öncesine verdiği önemin ve gösterdiği özenin çok fazla olduğunu söyleyebiliriz. Amerika; donanımlı, etkili ve sağlıklı iletişim becerilerine sahip, ruhsal, bedensel olarak zinde ve sağlıklı, yaşının gerektirdiği sosyal ve duygusal gelişimi tamamlamış bireyler yetiştirmenin temelinde okul öncesi eğitimin yattığı düşüncesiyle hareket etmiştir ve etmektedir. Gün geçtikçe gösterilen bu çabanın karşılığını, yeni nesiller tarafından almaktadır.
Bu tarz konularda daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayıp yazılarımıza göz atabilirsiniz.