Engelli ve Özel Eğitim İhtiyacı Duyan Bireylerin Eğitimi
Özel eğitim, her bireyin özel, bireysel eğitim alması gerektiğini savunan eğitim düşüncesini temel alır. Sadece engelli bireylere verilen bir eğitim değildir ama öğrenci grubunun çoğunluğunu engelli bireyler oluşturur. Kendine özgü bir eğitim sistemini içerir ve çağdaş eğitim anlayışına uygundur. Bu eğitim alanının tarihi çok eskiye dayanmaz, yeni bir alandır. Bireylerin farklılıklarının göz önünde bulundurulması gerekliliğine vurgu yapar. Özel eğitimde, her özel gereksinimi olan birey için bir yıllık hazırlanmış olan ”Bireyselleştirilmiş Eğitim Planları” da yer alır ve bu eğitim farklı engel gruplarını da kapsar. Özel gereksinimi olan birey; kaza, travma, hastalık gibi farklı sebeplerle bireysel özellikleri ve gelişim süreçleri bakımından akranlarından anlamlı derecede farklı olan birey anlamına gelir.
ABD dünya genelinde özel eğitim alanının gelişmesinde birçok konuda öncü olmuştur. Amerika, günümüz eğitiminde şekillenmiş olan özel eğitim sistemini oluşturabilmek için farklı süreçlerden geçmiştir. Özel gereksinimi olan bireylere dair yeterli bilgiye sahip olunmadığı ve bilinçlenmenin sağlanmadığı ilk dönemlerde bu bireylerin tedavi edilip tedaviler sonucunda iyileşebilecekleri düşüncesi egemen olmuştur. Buna bağlı olarak bu dönemde özel gereksinimi olan çocuklar hastane, tımarhane gibi merkezlere kapatılmıştır.
İlerleyen zamanlarda bu bireylerin tedavi yoluyla iyileşemeyeceklerinin ve bu bireyler için bir tedavi yönteminin henüz bulunmadığının farkındalığı oluşmuştur. Oluşan bu farkındalık sonucunda, 19. yüzyılda yeni bir düşünce hâkim olmuştur. Bu düşünceye göre, özel gereksinimi olan çocuklar ile normal gelişim gösteren çocukların farklı yerlerde eğitim alması uygun görülmüştür. Çocukların eğitim alanları ayrılmış, özel gereksinimi olan çocuklar için okul ve enstitüler kurulmuştur.
Hep Birlikte Eğitim
19. yüzyılın sonlarına doğru bu konuda edinilen bilgilere bağlı olarak düşünceler gelişim gösterip değişerek yeni hâlini almıştır. Artık normal gelişim gösteren çocuklar ile özel gereksinimi olan çocuklar aynı okul çatısı altında toplanmaya başlanmış ve bu okullarda özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara ait sınıflar açılmıştır. Başlangıçta bu uygulamada yer alan özel eğitim sınıflarına farklı engel gruplarındaki çocuklar bir arada yerleştirilirken daha sonrasında sınıflar engel gruplarına göre ayrılmaya başlanmıştır. Örneğin; otizmli bir öğrenci başlarda farklı engel gruplarından olan akranlarıyla da eğitim alırken ilerleyen süreçte sadece otizmli öğrencilerin bulunduğu sınıfta eğitim almaya devam etmiştir.
Bilinçlenmenin giderek arttığı Amerika’da, 20. yüzyılın başlarında eğitimde halkın da aktif olduğu bir eğitim yapısının temeli atılmaya başlanmıştır. 1930 yılına gelindiğinde Beyaz Saray’da “Özel Çocuklar Konferansı” gerçekleştirilmiş ve özel eğitim alanı bir devlet politikası unsuru hâline gelmiştir. Aile katılımının da gerekli olduğuna dair farkındalık oluşmuş, özel eğitime ihtiyacı olan çocukların ebeveynleri birleşerek politikalarda etkili olmuşlardır.
Özel Eğitim Hizmetleri Yasası
20. yüzyılın sonlarına gelindiğinde özel eğitim alanı için farklı meslek grupları bir arada çalışmaya başlamış ve özel eğitimin içeriği zenginleştirilmiştir. Özel gereksinimi olan çocukların eğitimi resim, sanat, spor, müzik gibi çeşitli alanlarla desteklenmiş ve eksiklikler olabildiğince giderilmeye çalışılmıştır. Yatılı kurumlar kapatılarak özel gereksinimi olan çocukların kaynaştırılmış ortamlarda eğitim almalarına zemin hazırlanmıştır. 1977 yılında PL 94-142 yasası çıkarılarak bu durum resmiyete dökülmüş, özel eğitim hizmetleri tek bir yasada bütünleştirilmiştir. Her çocuğun normal okullarda eğitim görme hakkı olduğu inancı yerleşmeye başlamıştır.
Amerika’da günümüzde halka yönelik ücretsiz eğitim de verilmektedir. Bu eğitimin masrafları kamuya aittir. Kamu gözetimi ve yönlendirmesiyle sürdürülür. Verilen eğitimin eyalet ve federal gereksinimlerini giderecek şekilde ilerlemesi gerekir. Okul öncesi, ilkokul veya ortaokul düzeyinde, yasal olarak ”Bireyselleştirilmiş Eğitim Planına” uygun olarak gerçekleştirilir.
ABD’deki özel eğitim kurumlarında özel gereksinimi olan bireylerin alacakları eğitimden maksimum yararı sağlamaları adına eğitim gördükleri ortamlar “en az sınırlandırılmış” şekilde olmalıdır. En az sınırlandırılmış ortam, bireyin özelliklerinin ve farklılıklarının göz önüne alınarak tasarlanan ve ihtiyaçlarını giderebilecek biçimde oluşturulan ortamdır. Örneğin; fiziksel engeli sebebiyle tekerlekli sandalye kullanan öğrenci için, okulda asansörün bulunması öğrencinin eğitim ortamını daha sağlıklı kılar. Bu ortamı sağlamak hem sınıf öğretmeni hem de öğrenci için destekleyici bir unsurdur.
Özel eğitimin iş birliği içerisinde bulunduğu diğer hizmetler arasında temel olarak konuşma ve dil terapisi, mesleki terapi ve fizik tedavi yer alır. Amerika’da verilen özel eğitimde bu iş birliğinin sağlanması özel gereksinimi olan çocukların gelişimi adına fazlasıyla önem arz eder. İş birliği içerisinde olunan hizmetler, kişisel ya da küçük gruplar halinde, genel eğitim sınıflarında danışma olarak verilebilir. Sağlanan bu hizmette belirlenmiş hedefler içeriği belirler.
Amerika’da her eyalet kendi gereksinimlerini belirler ve her öğrencinin belirlenen eğitim planlarıyla bu gereksinimlerinin giderilmesini sağlamaya çalışır. Genel olarak benimsenmiş ve gereksinim olarak görülen en önemli unsurlardan birisi de eğitimin sadece okulda değil çocuğun okul dışı ortamlarında da devam etmesi gerekliliğidir. Buna bağlı olarak öğrencinin eğitiminin her ortamda sürdürülebilirliği için farklı destekleyici koşullar sağlanabilir. Örneğin; hafif düzeyde engeli bulunan öğrencilerin çoğunluğu genellikle eğitimlerini ortak eğitim ortamında ve normal gelişim gösteren akranlarıyla geçirir. Bu öğrencilere derslerine destek olması adına yarı zamanlı veya tam zamanlı olarak bir öğretim elemanı atanabilir.
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı, Amerika’da aile ile öğrencinin bulunduğu okul arasında yazılı bir sözleşmedir. Bir eğitim öğretim yılını kapsadığı için yıllık olarak hazırlanır, her yıl yeniden oluşturulur. Oluşturulurken özel gereksinimi olan çocuğun öncelikli ihtiyaçları göz önünde bulundurulur. Örneğin; kalem tutma becerisine sahip olmayan bir öğrenci için ilk etapta metin yazması hedef olarak belirlenmez. Bu öğrenci için ilk hedef çeşitli uygulamalarla öğrenciye kalem tutma becerisinin kazandırılmasıdır. Çünkü kalem tutma becerisi, yazı yazma becerisinin önkoşuludur. Öğrenciler bu beceriyi elde etmeden diğer beceriye geçiş yapamaz.
Bu eğitim programının içeriğinde çocuk için oluşturulmuş uzun dönemli amaçlar ve bu amaçları destekleyecek kısa dönemli amaçlar yer almaktadır. Bu program yıl içerisinde görevli öğretmenler tarafından çocuğun gidişatına göre güncellenebilir, eklemeler ve çıkarmalar yapılabilir. Program içeriğinde zincirleme bir yapı mevcuttur.
Özel Eğitime Yapılan Yatırımlar
ABD’de özel eğitim alanına yapılan yatırımlar günden güne istikrarlı bir şekilde artmaktadır. Özel eğitim alanına yapılan harcamaların genel eğitim alanına yapılmakta olan harcamalara kıyasla çok daha hızlı büyüdüğü açıkça görülmektedir. 1999-2000 eğitim öğretim dönemi verileri sonucuna göre; özel gereksinimi olan bireylerin eğitim harcaması, normal eğitim sağlanan bireylerin eğitimine kıyasla neredeyse iki kat daha fazladır. Harcamaların git gide artmasının sebeplerinden birisi de 2004 yılında oluşturulan Engelli Bireyler Eğitim Yasası ile özel gereksinimi olan öğrencilerin daha iyi ayırt edilebilmesi, tanının koyulabilmesi için prosedürlerinin gelişip değişmesidir.
Amerika’da geçmişten günümüze kadar yapılmış olan özel eğitimde yoğun çalışmalar sonucunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu konuda ABD pek çok ulusa öncü olmuş, özel eğitim sisteminde barındırdığı vizyon ile örnek hale gelmiştir. Bu alana, bu alanda yer alan öğrencilere ve ebeveynlerine her zaman önem verip gerekli yatırımları fazlasıyla sağlamıştır. Günümüzde de özel eğitim alanında hızla gelişmeyi sürdürmektedir.
Normal bireylerin ihtiyaçlarının karşılandığı gibi özel gereksinimi olan bireylerin ihtiyaçları da göz ardı edilmemiş ve önemsenmiştir. Özel gereksinimi olan bireyler, Amerika’da sadece eğitim alanında değil buna bağlı sosyal yaşam gibi birçok alanda kendilerine daha çok fırsat eşitliği etmiştir. Bu bakış açısı ile Amerika, toplum olarak daha kaynaşmış bir hale gelmeyi başarmıştır.
Bu tarz konularda daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayıp yazılarımıza göz atabilirsiniz.